Afkomst
Mijn Zuid-Afrikaanse supervisor stelde zich tijdens onze eerste bijeenkomst voor zoals het in zijn land van herkomst gebruikelijk was. Hij noemde zijn grootouders als eerste, dan zijn ouders en vervolgens hemzelf en zijn vrouw bij hun naam. Jezelf voorstellen, kreeg bij hem een tweede dimensie. Ik kon hem, Mbongeni, voor mij zien als deel, als nazaat van een familie, met een geschiedenis én plaats van herkomst.
Mbongeni zou zichzelf niet omschrijven als Zuid-Afrikaan, maar als afkomstig uit Zuid-Afrika. Hij was Nederlander in eigen ogen omdat hij van Nederland hield, zich er thuis voelde en een Nederlands paspoort had.
In Nederland hebben we de gekke gewoonte om mensen die topprestaties in de sport leven én afkomstig zijn uit andere landen, Nederlander te noemen en de mensen die misdrijven plegen of zich onmaatschappelijk gedragen (‘asocialen’) direct met hun land van herkomst te betitelen; Molukkers, Marokkanen, Turken. Het is een vorm van toe-eigenen van persoon en prestatie of afkeuren door zich letterlijk te distantiëren; het ver weg liggende land van herkomst wordt gebruikt als scheld-woord en vernedering.
Door zo kortzichtig discriminerend te reageren, slaat men geen acht op de geschiedenis noch op de maatschappelijke context waarin deze geschiedenis zich voltrekt. Men vergeet dat altijd en overal het BAHAMA’S-principe geldt: Bijna Alles Hangt Altijd Met Alles Samen. In de jaren Zestig van de vorige eeuw besloten democratisch gekozen Nederlandse volksvertegenwoordigers voor het facilite-ren van arbeidsmigratie omdat arbeid duur werd. Hun bestuurlijke vooronderstelling dat het slechts tijdelijk zou zijn, is onwaar gebleken. Was Nederland sinds de zestiende eeuw al een smeltkroes van verschillende culturen, in de twintigste eeuw veranderde eigenlijk niets.
In de Volkskrant van 29 mei stelt schrijver Frans de Waal in een interview, dat taal het mogelijk maakt om mensen te discrimineren en racistisch te zijn. Hij noemt het onzuivere taal, waarmee je mensen niet-Nederlands – eigenlijk niet-mens – maakt. Regisseur en schrijver Peter Handke stelt ook iets dergelijks; lelijke taal oefent macht uit.
De allernieuwste termen daarvoor zijn: ‘cancelen’, of ‘verdict by media’. Oude taal was ‘boycotten’ een eponiem: het woord ontstond in Ierland, waar de hardvochtige Engelse rentmeester Charles Cunningham Boycott (1832–1897) zo door zijn pachters werd gehaat, dat zij hem in 1879 volledig isoleerden.
Door met taal te zoeken naar het qua afkomst anders zijn, blijven wij mensen op zijn minst vreemden voor elkaar. Door te zoeken naar elkaars verhalen over afkomst en deze te delen, raken we mogelijk bevriend, maar worden we zeker kennissen. We krijgen kennis aan elkaar, mooi toch!